Tăng cường miễn dịch

Hệ miễn dịch có vai trò bảo vệ cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh bên ngoài và loại bỏ sản phẩm hư hỏng của tế bào bên trong. Làm thế nào để tăng cường miễn dịch, tăng sức đề kháng giúp cơ thể khoẻ mạnh hơn?

1. Vai trò của hệ miễn dịch

Hệ miễn dịch đóng vai trò quyết định trong việc bảo vệ cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh. Ngoài ra, hệ miễn dịch cũng đóng vai trò chính trong quá trình thải ghép ở những bệnh nhân thực hiện phẫu thuật cấy ghép thay thế các mô hoặc cơ quan nội tạng. Hệ miễn dịch bảo vệ cơ thể thông qua các phản ứng miễn dịch.

Khi hệ miễn dịch của cơ thể suy giảm chức năng (do tuổi tác hoặc do bệnh lý), các tác nhân gây bệnh nhiễm khuẩn như: vi khuẩn, vi rút, ký sinh trùng, nấm và độc tố có thể tấn công cơ thể, từ đó dẫn đến một số căn bệnh.

Suy giảm miễn dịch là hiện tượng hệ miễn dịch tạo ra quá ít kháng thể, không đủ để chống lại các tác nhân gây bệnh. Những dấu hiệu phổ biến cho thấy hệ miễn dịch đang dần bị suy yếu là cơ thể thường xuyên bị nhiễm trùng, số lượng tế bào bạch cầu của máu giảm, thường xuyên gặp các vấn đề về tiêu hóa như tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa, buồn nôn, chậm tăng trưởng và phát triển, viêm khớp dạng thấp hoặc đái tháo đường type 1…

Việc tăng cường miễn dịch hay tăng cường sức đề kháng giúp cơ thể phòng tránh được phần nhiều các bệnh lý do sự xâm nhập của các tác nhân gây bệnh cả bên ngoài và bên trong cơ thể.

2. Các biện pháp tăng cường miễn dịch cho cơ thể

2.1. Tiêm vắc xin

Chủ động tiêm vắc xin là một trong những cách tăng cường hệ miễn dịch mang lại hiệu quả cao và có tác dụng bảo vệ cơ thể lâu dài. Vắc xin là một phát minh vĩ đại của nhân loại, vắc xin có chứa kháng nguyên (được hiểu là vi rút, vi khuẩn sống bị giảm độc lực hoặc bị bất hoạt, không còn khả năng gây bệnh).

Sau khi tiêm vắc xin vào người, hệ miễn dịch sẽ phát hiện có kháng nguyên lạ xâm nhập và phản ứng lại bằng cách sản xuất ra kháng thể phù hợp để bảo vệ cơ thể tương tự như quá trình nhiễm trùng diễn ra thực sự. Khi vi rút, vi khuẩn xâm nhập cơ thể ở lần tiếp theo, hệ miễn dịch lúc này đã ghi nhớ cách phản ứng và nhanh chóng tạo thành hàng rào bảo vệ chống lại tác nhân lạ này, từ đó chủ động phòng bệnh hiệu quả và hạn chế tối đa những tổn hại mà chúng có thể gây ra cho con người.

2.2. Chế độ ăn, uống khoa học

Thực hiện chế độ ăn uống khoa học là một trong những cách tăng cường hệ miễn dịch cho cơ thể đã được chứng minh trong thực tiễn. Bằng cách xây dựng và duy trì chế độ ăn uống cân đối, lành mạnh, đa dạng các loại thực phẩm để bổ sung đầy đủ các nhóm chất sẽ giúp  sức đề kháng của cơ thể được duy trì và mạnh mẽ hơn, nếu chẳng may bị bệnh thì hệ miễn dịch khỏe mạnh cũng giúp quá trình phục hồi sức khỏe nhanh hơn.

Chế độ ăn uống khoa học cơ bản bao gồm ăn đủ lượng, ăn đủ chất, uống đủ nước, ăn các thực phẩm an toàn. Sau đây là các nhóm thực phẩm cần thiết cho cơ thể để tăng cường miễn dịch:

– Nhóm rau, củ, quả: là nhóm thực phẩm chứa nhiều chất xơ, chất dinh dưỡng, vitamin, khoáng chất thiết yếu, chất chống oxy hoá giúp củng cố, tăng cường hệ miễn dịch vững chắc và chống lại các tác nhân gây bệnh nguy hiểm.  Chất chống oxy hóa trong một số loại rau củ quả như trái cây có múi, ớt chuông đỏ, bông cải xanh, tỏi, gừng, trà xanh, cải bó xôi, hạnh nhân, củ nghệ, đu đủ,… hỗ trợ giảm viêm nhiễm hiệu quả bằng cách chống lại các gốc tự do có thể gây viêm nếu chúng tích tụ trong cơ thể với số lượng nhiều.

Chất xơ có vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng hệ vi sinh và vi khuẩn có lợi trong đường ruột. Khi hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh chúng sẽ có tác động tích cực đến hệ miễn dịch bằng cách tạo ra các phản ứng kịp thời để cơ thể nhận biết có tác nhân lạ xâm nhập cơ thể qua hệ tiêu hóa, từ đó tăng cường sức đề kháng, bảo vệ an toàn cho cơ thể một cách tốt nhất. Ngoài ra vi khuẩn có lợi có mối liên hệ mật thiết với não bộ trong việc kiểm soát tích cực các bệnh lý liên quan đến hệ thần kinh như trầm cảm, tự kỷ, rối loạn thần kinh lo âu.

Vitamin C có trong rau, củ, quả cũng được chứng minh là hỗ trợ sản xuất protein quan trọng giúp cải thiện và tăng cường hệ miễn dịch rất hiệu quả. Vitamin C còn là chất chống oxy hóa, bảo vệ cơ thể khỏi tác động tiêu cực của các gốc tự do, chất ô nhiễm và độc tố giúp tăng cường sức đề kháng cho cơ thể.

– Nhóm thực phẩm lên men (Probiotic): Gia tăng sức mạnh kháng thể bằng cách gia tăng lợi khuẩn Probiotic có lợi trong đường ruột là một trong những cách tăng cường hệ miễn dịch hiệu quả. Đường ruột được cấu tạo như một mạng lưới vi sinh vật đa dạng gồm 85% lợi khuẩn và 15% là vi khuẩn có hại. Trong đó lợi khuẩn đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc tăng cường sức khỏe cho con người bằng cách tự tổng hợp vitamin, ngăn ngừa tình trạng nhiễm khuẩn, hỗ trợ tiêu hóa và hấp thu các dưỡng chất thiết yếu, từ đó tăng cường hệ thống miễn dịch của cơ thể. Một số lợi khuẩn như Lactobacilli, Bifidobacteria, Bacillus clausii, Lactobacilli và Bifidobacteria có vai trò quan trọng trong việc tạo ra bức tường phòng thủ kiên cố giúp bảo vệ đường ruột, thúc đẩy đáp ứng miễn dịch.

Chính vì vậy, chuyên gia khuyến cáo mỗi người nên bổ sung thực phẩm lên men phổ biến như sữa chua, dưa cải muối, kim chi, nấm sữa và đậu tương lên men trong bữa ăn hàng ngày để tăng cường khả năng đáp ứng miễn dịch của cơ thể.

– Nhóm protein (chất đạm). Để tăng cường hệ miễn dịch hiệu quả, cơ thể cần được bổ sung hàm lượng đạm chất lượng cao. Đây là thành phần quan trọng để cấu tạo nên các mô trong cơ thể, kháng thể, tổng hợp các tế bào hồng cầu, bạch cầu, nội tiết tố,… và duy trì hệ miễn dịch khỏe mạnh, đẩy nhanh quá trình phục hồi vết thương. Một số nguồn thực phẩm chứa hàm lượng đạm chất lượng cao như cá ngừ, thịt bò nạc, ức gà, hải sản, trứng, sữa và các chế phẩm làm từ sữa, các loại hạt,… được khuyến cáo nên bổ sung trong thực đơn dinh dưỡng hàng ngày.

– Nhóm lipit (chất béo): Các chất béo tốt và lành mạnh có nhiều trong cá hồi, dầu ô liu và hạt chia có tác dụng hỗ trợ cơ thể giảm viêm nếu có xảy ra phản ứng miễn dịch với các tác nhân gây bệnh. Vitamin D3 có hàm lượng lớn trong cá hồi và các nguồn động vật khác giúp kích hoạt gen có mối liên hệ mật thiết với nhóm các protein tự nhiên. Dầu ô liu có tính kháng viêm cao giúp chống lại vi khuẩn và vi rút gây bệnh và giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh mạn tính liên quan đến tim mạch và tiểu đường type 2.

– Nhóm ngũ cốc nguyên cám: việc lựa chọn ngũ cốc nguyên cám trong bữa ăn hàng ngày sẽ cải thiện sức khỏe theo nhiều cách. Bởi hàm lượng vitamin và khoáng chất có trong loại thực phẩm này có khả năng kiểm soát huyết áp, cân nặng và mức cholesterol (giảm cholesterol xấu, tăng cholesterol tốt) từ đó giúp giảm các bệnh lý về tim mạch, đái tháo đường và các bệnh lý nguy hiểm khác.

– Chế độ ăn ít đường: Các nghiên cứu cho thấy chế độ ăn hàng ngày dung nạp quá nhiều đường và tinh bột tinh chế đã qua xử lý như mì, bánh mì, khoai tây chiên, nước tăng lực có thể dẫn đến tình trạng thừa cân béo phì và làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh lý mạn tính nguy hiểm như cao huyết áp, bệnh mạch vành, suy tim, đột quỵ, đái tháo đường, gan nhiễm mỡ, xơ gan, các bệnh xương khớp và ung thư.

– Uống đủ nước: Nước chiếm khoảng 70% trượng lượng cơ thể. Nước giữ vai trò đặc biệt quan trọng để duy trì sức khỏe. Cơ thể cần bổ sung đủ nước để giúp máu lưu thông và cung cấp đủ oxy tới tất cả các tế bào, cơ quan quan trọng trong cơ thể. Khi các tế bào và cơ quan trong cơ thể được cung cấp đủ năng lượng, chúng sẽ hoạt động hiệu quả hơn, nhờ đó hệ miễn dịch được củng cố và ngày càng khỏe mạnh, vững chắc. Ngoài ra, nước còn có vai trò lớn trong việc giúp thận thải các chất độc ra khỏi cơ thể. Nếu không cung cấp đủ lượng nước mà cơ thể cần, máu bị thiếu oxy, lưu thông qua thận ít dẫn đến các chất độc tích tụ lâu ngày trong cơ thể và khiến hệ miễn dịch ngày càng suy giảm. Lượng nước cần để cung cấp đủ cho cơ thể được xác định là 400 ml cho 10 kg cân nặng trong 24 giờ.

2.3. Ngủ đủ và ngủ ngon giúp tăng cường hệ miễn dịch

Giấc ngủ và hệ miễn dịch của cơ thể được chứng minh có mối liên hệ mật thiết nhau. Giấc ngủ chất lượng sẽ giúp tế bào lympho T (một loại bạch cầu)  làm việc hiệu quả hơn. Đây là loại bạch cầu thuộc dòng tế bào lympho, giữ vai trò rất quan trọng trong hệ miễn dịch của cơ thể để chống lại các tác nhân gây bệnh nguy hiểm hoặc bất cứ kháng nguyên lạ mặt nào xâm nhập vào cơ thể. Lúc này, các tế bào miễn dịch sẽ nhận diện “kẻ lạ mặt” và phản ứng lại bằng cách giải phóng một loại protein giúp tế bào T gắn chặt với các kháng nguyên lạ và cuối cùng tiêu diệt nó. Chính vì vậy, giấc ngủ chất lượng sẽ làm tăng hiệu quả của các tế bào T và là cách tăng cường hệ miễn dịch tự nhiên, cho phép cơ thể chống lại bệnh tật tốt hơn.

2.4. Tăng cường vận động thể chất

Tăng cường vận động thể chất là một trong những cách tăng cường hệ miễn dịch hiệu quả được nhiều chuyên gia khuyến cáo. Quá trình luyện tập thể dục sẽ giúp hệ tuần hoàn hoạt động nhiều hơn, tim đập mạnh và nhanh để lượng máu được tim bơm đến các cơ quan đều đặn, làm tiêu hao năng lượng, tăng cường sức chịu đựng của cơ thể, đồng thời hệ bài tiết cũng hoạt động nhiều hơn để đào thải chất dư thừa trong cơ thể ra ngoài. Mặt khác, luyện tập thể thao còn giúp não bộ tiết ra hormon Endorphin giúp giảm đau, chống lo âu, căng thẳng và kích thích hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả chống lại các tác nhân gây bệnh.

Để việc tập luyện thể thao đạt hiệu quả cao, mỗi người cần lựa chọn một môn thể thao phù hợp với thể trạng, sở thích, tuổi tác với cường độ luyện tập hợp lý, cân bằng giữa vận động và nghỉ ngơi, không nên tập quá sức vì có thể gây ra những hậu quả không mong muốn như trật khớp, bong gân.

2.5. Nâng cao sức khỏe tinh thần, quản lý stress

Theo một nghiên cứu của Mỹ cho thấy, việc nâng cao sức khỏe tinh thần, lạc quan, quản lý stress không chỉ giúp cuộc sống trở nên vui vẻ mà còn là cách tăng cường hệ miễn dịch hiệu quả, giúp phòng tránh bệnh tật và kéo dài tuổi thọ. Khi sức khỏe tinh thần được nâng cao, hệ miễn dịch được củng cố và mạnh mẽ hơn, các tế bào miễn dịch phản ứng nhanh và hiệu quả hơn đối với các tác nhân lạ xâm nhập và tấn công cơ thể. Ngược lại, khi sự lạc quan giảm, thường xuyên lo lắng, căng thẳng, hệ miễn dịch theo đó cũng giảm theo.

2.6. Duy trì cân nặng hợp lý

Xây dựng và duy trì chế độ ăn khoa học, lành mạnh, đầy đủ chất dinh dưỡng góp phần duy trì cân nặng, từ đó hạn chế tối đa các bệnh lý về tim mạch, tiểu đường, chuyển hoá, xương khớp và cải thiện sức khỏe một cách toàn diện.

2.7. Gìn giữ môi trường sống lý tưởng

– Tiếp xúc với ánh nắng mặt trời (tắm nắng buổi sáng) giúp chuyển đổi tiền vitamin D dưới da thành vitamin D cần thiết cho cơ thể để phát triển khỏe mạnh, giảm cholesterol trong máu và giúp giải quyết các vấn đề liên quan đến tim mạch, tiểu đường. Đặc biệt, duy trì việc tắm nắng mỗi ngày còn giúp đẩy nhanh quá trình sản xuất các tế bào T, góp phần tiêu diệt các loại vi rút, vi khuẩn. Việc thiếu hụt vitamin D sẽ dẫn đến những tổn hại nghiêm trọng về sức khỏe như đau cơ, suy nhược cơ, đau xương, tăng huyết áp, đột quỵ. Phụ nữ mang thai thiếu vitamin D sẽ khiến thai phụ có nguy cơ bị nhuyễn xương dẫn đến còi xương và trẻ sinh ra mắc các tổn thương liên quan đến xương.

– Nguồn nước sạch. Nước ô nhiễm là một trong những nguyên nhân liên quan dẫn đến các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như tiêu chảy cấp, dịch tả, thương hàn, các bệnh về đường tiêu hóa, đau mắt đỏ, viêm gan A, viêm não, ung thư… bởi trong nguồn nước này có chứa hàm lượng lớn ký sinh trùng, vi sinh vật, kim loại nặng, các chất hữu cơ độc hại làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người.

– Không khí trong lành: Ô nhiễm không khí cũng là một trong những yếu tố ảnh hưởng lớn đến sức khỏe con người, làm suy yếu và tàn phá hệ miễn dịch. Thống kê năm 2016 cho thấy, ước tính có khoảng 6,5 triệu ca tử vong sớm do ô nhiễm không khí trong nhà và ngoài trời trên toàn thế giới. Bất cứ ai cũng có nguy cơ đối mặt với hậu quả nặng nề do chất lượng không khí suy giảm khiến mất cân bằng oxy hóa (được coi là rất quan trọng đối với hệ miễn dịch), khi hệ miễn dịch suy yếu sẽ không thể chống lại các bệnh nhiễm trùng như cúm, nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính, viêm phổi, ung thư phổi, tiêu chảy,…

2.8. Duy trì các thói quen sinh hoạt tốt

– Rửa tay thường xuyên: Hình thành thói quen rửa tay bằng xà phòng để chủ động phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Việc rửa tay sạch giúp giảm đến 40% trường hợp mắc tiêu chảy cấp, giảm gần 60% trường hợp tiêu chảy ở người có hệ miễn dịch suy yếu, giảm 20% trường hợp mắc các bệnh về hệ hô hấp và giảm hơn 50% trường hợp trẻ em phải nghỉ học do các bệnh về hệ tiêu hóa.

– Vệ sinh cá nhân sạch sẽ: Thường xuyên tắm gội, giữ gìn vệ sinh cá nhân sạch sẽ cũng sẽ giúp cơ thể loại bỏ được các loại vi khuẩn, vi rút, vi sinh vật gây bệnh xâm nhập và gây bệnh trên cơ thể.

– Trang bị kiến thức phòng bệnh cho bản thân và gia đình: Trước khả năng lây lan nhanh và các biến chứng nghiêm trọng của dịch bệnh truyền nhiễm, việc trang bị kiến thức phòng bệnh cho bản thân là hết sức cần thiết để chủ động phòng tránh bệnh, phát hiện bệnh kịp thời, từ đó bảo vệ sức khỏe cho bản thân, gia đình và  cộng đồng.

2.9. Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Sức khỏe là tài sản vô giá của mỗi người và của toàn xã hội. Chính vì vậy, bên cạnh việc xây dựng chế độ dinh dưỡng lành mạnh, khoa học, tập luyện thể dục thể thao thì một trong những cách tăng cường hệ miễn dịch chủ động là duy trì thói quen kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm, kịp thời các dấu hiệu bất thường của cơ thể, phòng tránh những rủi ro, hậu quả nặng nề do bệnh, tật mang lại.

2.10. Không hút thuốc lá: hút thuốc lá là nguyên nhân khiến hệ miễn dịch suy yếu và giảm hiệu quả trong việc chống lại bệnh tật. Không những vậy hút thuốc lá thường xuyên còn khiến phổi bị tổn thương nghiêm trọng, dễ mắc các bệnh lý về tim mạch, viêm khớp, đái tháo đường type 2 và có nguy cơ cao mắc các bệnh ung thư,…

2.11. Tránh lạm dụng rượu bia: Tương tự thuốc lá, rượu bia và các loại đồ uống có cồn cũng không có lợi cho cơ thể và hệ miễn dịch. Các chất cồn dư thừa trong cơ thể hoạt động như một chất ức chế hệ miễn dịch nên người uống rượu bia nhiều rất dễ bị nhiễm trùng và tăng phản ứng viêm.

2.12. Sử dụng các thực phẩm bổ sung để bổ trợ cho hệ miễn dịch: Chuyên gia y học cho biết mặc dù có thể sử dụng các thực phẩm chức năng bổ trợ và làm tăng cường hệ miễn dịch do thiếu hụt các chất dinh dưỡng trong khẩu phần ăn hàng ngày nhưng không nên lạm dụng mà cách tốt nhất là bổ sung các vitamin, khoáng chất và các dưỡng chất thiết yếu bằng việc bổ sung trong bữa ăn hàng ngày. Nếu cần sử dụng thực phẩm chức năng nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng để đạt hiệu quả tốt nhất.

Tác giả bài viết:
TS. Nguyễn Triệu Vân
Bác sĩ cao cấp, cố vấn chuyên môn của Napharco.

CÔNG TY TNHH DƯỢC PHẨM NAPHARCO
Địa chỉ: Đường D1, Khu công nghiệp Yên Mỹ II, Thị trấn Yên Mỹ, Huyện Yên Mỹ, Tỉnh Hưng Yên
Điện thoại: 02213.766.338
Hotline: 0916.213.968
Mail: napharcopharma.corp@gmail.com