BỆNH TÂM THẦN

 Tâm thần là một trong số các bệnh KHÔNG lây nhiễm phổ biến. Người bệnh có tình trạng tâm lý hoặc hành vi cá biệt, hay lo âu, có cảm giác đau khổ,… khiến cho các hoạt động, các mối quan hệ xã hội bị ảnh hưởng. 

 1. Khái niệm về bệnh tâm thần

1.1. Bệnh tâm thần là gì?

Bệnh tâm thần (hay còn gọi là rối loạn tâm thần) là bệnh do rối loạn hoạt động của não bộ gây nên những biến đổi bất thường về lời nói, suy nghĩ, hành vi, ý tưởng, tác phong, tình cảm…

Bệnh tâm thần điển hình bao gồm các dạng: trầm cảm, rối loạn lo âu, tâm thần phân liệt, rối loạn ăn uống và hành vi gây nghiện. Vấn đề sức khỏe tâm thần được gọi là bệnh tâm thần khi các dấu hiệu và triệu chứng bệnh thường xuyên gây căng thẳng, ảnh hưởng đến hoạt động sống hàng ngày.

1.2. Tỷ lệ mắc bệnh tâm thần

Rối loạn tâm thần là một bệnh lý phổ biến nằm trong nhóm các bệnh không lây nhiễm. Trên thế giới cứ 3 người thì có một người mắc bệnh. Trong số các dạng khác nhau của rối loạn tâm thần thì rối loạn lo âu là dạng phổ biến nhất trong tất cả các quốc gia.

Tại Mỹ, tần suất của các dạng rối loạn tâm thần: rối loạn lo âu (28,8%), rối loạn tâm trạng  (20,8%), rối loạn kiểm soát xung (24,8%) hay rối loạn sử dụng chất (14,6%).

Tại Việt Nam, theo Viện Sức khỏe Tâm thần, có khoảng 30% dân số mắc các bệnh rối loạn tâm thần, trong đó tỉ lệ trầm cảm chiếm 25%.

2. Nguyên nhân bệnh tâm thần

Cho đến nay, việc xác định nguyên nhân chính gây rối loạn tâm thần vẫn chưa được xác định rõ ràng. Có nhiều yếu tố được xem là có liên quan gây nên rối loạn tâm thần, bao gồm:

– Tính di truyền: Trong gia đình nếu có người có tiền sử mắc tâm thần thì thế hệ sau đó cũng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

– Các yếu tố sinh học: Những chấn thương đến từ bên ngoài đôi khi cũng là nguyên nhân khiến bệnh tâm thần xuất hiện, ví dụ: Chấn thương sọ não, bệnh não, tiếp xúc nhiều với các hóa chất độc hại, nhiễm độc thần kinh do rượu, thuốc ngủ, nhiễm các loại vi rút,… ngay khi còn ở trong bụng mẹ.

– Bị rối loạn hoạt động sinh hóa của não: Các thay đổi này ở trong não bộ thường sẽ có tác động đến tâm trạng của sức khỏe tâm thần. Các chất truyền dẫn thần kinh có một vai trò rất quan trọng ở một số dạng bệnh. Khi mất cân bằng nội tiết tố cũng sẽ khiến cho sức khỏe tâm thần bị ảnh hưởng ít nhiều.

– Đời sống: Nếu gặp nhiều vấn đề khó khăn trong cuộc sống và làm cho tâm lý căng thẳng trong thời gian dài cũng sẽ khiến cho nguy cơ bị tâm thần tăng cao hơn. Bên cạnh đó, cách giáo dục của gia đình cũng sẽ khiến cho nhiều người có tư duy lệch lạc và không được lành mạnh làm ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần.

 3. Các yếu tố nguy cơ

Theo các nghiên cứu dịch tễ, có trên 50% số bệnh nhân mắc bệnh tâm thần đều có các vấn đề về tâm lý. Có nhiều yếu tố nguy cơ dẫn đến rối loạn tâm thần.

3.1. Áp lực về công việc, học tập

Nhịp sống ngày càng bận rộn, gấp gáp, cạnh tranh, đòi hỏi mọi người phải thay đổi và trau dồi thêm nhiều kiến thức để có thể theo kịp thời đại. Vì vậy, khối lượng công việc cũng sẽ tăng lên cao hơn, điều đó đồng nghĩa với việc các áp lực về đời sống khiến cho nhiều người bị stress, tâm thần.

Không chỉ với người đi làm, công việc học tập cũng khiến cho nhiều học sinh, sinh viên rơi vào các tình trạng bị rối loạn hành vi, bị trầm cảm kéo dài. Thời gian học dày đặc, thời gian nghỉ ngơi không có khiến cho cuộc sống của học sinh bị gò bó. Điều này vô tình trở thành nỗi ám ảnh và lo sợ khiến cho sức khỏe tâm thần của học sinh bị ảnh hưởng.

3.2. Những biến động từ cuộc sống

Các thay đổi và biến động trong đời sống cũng sẽ khiến cho tâm lý của nhiều người bị ảnh hưởng. Người có bản lĩnh có thể vượt qua được những điều khó khăn, nhưng cũng sẽ có những người gục ngã trước những thách thức đó. Điều này vô tình khiến cho tâm lý căng thẳng, bị stress và nâng cao tỷ lệ mắc rối loạn tâm thần.

3.3. Sự khác biệt giữa các thế hệ

Sự khác biệt giữa các thế hệ trong gia đình cũng có thể là nguyên nhân khiến những triệu chứng tâm thần xuất hiện. Cách suy nghĩ và lối sống của các thế hệ trước sẽ khác biệt với thế hệ hiện nay. Thế nhưng, có không ít người lớn thường áp đặt suy nghĩ và lối sống của mình lên con cháu. Chính những hoạt động như thế này đã khiến cho mâu thuẫn giữa các thế hệ không được giải quyết. Dần dần, tình trạng căng thẳng kéo dài khiến nhiều người bị trầm cảm và stress.

3.4. Trầm cảm sau sinh

Theo ghi nhận, tỷ lệ những trường hợp bị trầm cảm sau sinh ngày một cao hơn. Sau khi sinh con, hormone và nội tiết tố bị thay đổi khiến cho tính cách của người mẹ cũng thay đổi theo. Cùng với vệc nuôi con, người mẹ còn phải gánh vác nhiều trách nhiệm khác ngoài xã hội càng khiến cho áp lực tăng cao hơn. Đó cũng là lý do khiến cho bệnh trầm cảm sau sinh của phụ nữ tăng cao hơn rất nhiều.

4. Triệu chứng bệnh tâm thần

Những triệu chứng tâm thần nhẹ có thể xuất hiện ở dạng thể chất, điển hình như:

– Cơ thể mệt mỏi thường xuyên;

– Đau vùng lưng và ngực;

– Khô miệng, rối loạn tiêu hóa;

– Thường xuyên nhức đầu và chóng mặt;

– Cân nặng có thể tăng hoặc giảm một cách bất thường;

– Tim đập nhanh hơn.

Ngoài những triệu chứng về sức khỏe thì người bị tâm thần còn có những cách nhận diện thông qua hành vi như:

– Suy nghĩ, cảm xúc và hành vi hàng ngày có sự bất thường;

– Thường xuyên cảm thấy buồn chán;

– Chứng sợ hãi và lo lắng xuất hiện nhiều hơn;

– Bị nhầm lẫn tư duy;

– Có dấu hiệu xa lánh bạn bè và các hoạt động hàng ngày;

– Rối loạn giấc ngủ;

– Thường xuyên nhìn thấy ảo giác, tách rời với đời sống thực tại;

– Bị mất đi khả năng xử lý với các tình huống hàng ngày hoặc bị căng thẳng;

– Thường xuyên lạm dụng các chất kích thích như rượu, bia, ma túy;

– Thay đổi xu hướng tình dục;

– Thói quen ăn uống trở nên bất thường;

– Cảm xúc tức giận quá đà, có xu hướng thù địch hoặc bạo lực;

– Có suy nghĩ đến việc tự sát.

5. Một số dạng bệnh tâm thần thường gặp

5.1. Tâm thần phân liệt

Bệnh tâm thần phân liệt là một trong những loại bệnh tâm thần nặng, tỷ lệ mắc bệnh là 1/100. Bệnh tâm thần phân liệt có thể biểu hiện dưới nhiều dạng khác nhau nhưng đều có đặc điểm chung là ảnh hưởng đến các hoạt động tinh thần, nếu bệnh kéo dài có thể làm thay đổi nhân cách của bệnh nhân. Triệu chứng thường gặp bao gồm:

– Hoang tưởng;

– Ảo thanh;

– Rối loạn khả năng suy nghĩ;

– Giảm sự biểu lộ tình cảm và cách ly xã hội.

5.2. Rối loạn trầm cảm

Người mắc trầm cảm thường có những nỗi buồn sâu sắc và họ không thể tự vượt qua. Trầm cảm là một rối loạn tâm thần thường gặp, xuất hiện với nhiều triệu chứng hay gặp nhất đó là buồn bã một cách sâu sắc. Một số triệu chứng khác bao gồm:

– Sụt cân;

– Mất ngủ;

– Dễ tức giận;

– Khó khăn khi suy nghĩ;

– Mất tập trung;

– Cảm thấy tội lỗi, vô giá trị.

Người mắc chứng trầm cảm luôn cảm thấy mất hy vọng, mệt mỏi, không có gì khiến bệnh nhân hứng thú và thường suy nghĩ đến cái chết.

5.3. Rối loạn cảm xúc lưỡng cực

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực là một rối loạn mà cảm xúc của người bệnh thường thay đổi tâm trạng từ trầm buồn sang hưng phấn hoặc ngược lại.

Cũng có những lúc khí sắc bệnh nhân bình thường. Những triệu chứng trong giai đoạn trầm cảm giống với chứng rối loạn trầm cảm.

Ở giai đoạn hưng phấn, người bệnh thường vui vẻ quá mức, cảm giác mình là nhất, tăng hoạt động và hoang tưởng tự cao. Những hành vi nguy cơ cao như tiêu tiền hoang phí, lái xe không cẩn thận,… không kiểm soát được  hành động, nhịp độ suy nghĩ hoặc nói chuyện và dễ lên cơn giận dữ bất ngờ.

5.4. Chứng chán ăn tâm thần

Chán ăn tâm thần là một loại rối loạn tâm thần được thể hiện dưới dạng rối loạn ăn uống. Chán ăn tâm thần là một loại rối loạn tâm thần được thể hiện dưới dạng rối loạn ăn uống.

Bệnh có đặc điểm là bệnh nhân từ chối duy trì một trọng lượng cơ thể bình thường tối thiểu, rất sợ tăng cân và có nhận thức sai lầm về trọng lượng hay hình dáng cơ thể bản thân. Chứng chán ăn tâm thần thường xảy ra ở nữ giới với tỷ lệ gấp 10-20 lần so với nam giới.

5.5. Rối loạn ám sợ

Rối loạn ám sợ là toàn bộ các phản ứng tâm lý và cơ thể do một đối tượng hay hoàn cảnh gây sợ gây ra. Đối tượng gây sợ có thể là một con vật cụ thể như rắn, nhện, côn trùng,… hoặc là một hoàn cảnh xã hội như khi phải nói chuyện trước đám đông, khi trong thang máy, khi đi trên máy bay hoặc trong xe bus,…

Rối loạn ám sợ làm cho bệnh nhân sợ hãi và tránh những công việc có thể gây ra phản ứng sợ hãi, dẫn tới hậu quả làm giảm hiệu suất trong công việc và các mối quan hệ xã hội. Những đặc điểm của chứng rối loạn ám sợ bao gồm:

– Cảm thấy một nỗi sợ hãi xảy ra bất ngờ;

– Sợ khi đang ở trong một tình huống không gây hại;

– Phản ứng sợ hãi xuất hiện đều là tự động và không thể kiểm soát được. Bệnh nhân hoàn toàn nhận thức rằng nỗi sợ hãi này là quá mức và vô lý.

Ngoài ra, các phản ứng cơ thể sẽ xuất hiện kèm theo như:

– Nhịp tim nhanh;

– Thở hụt hơi hoặc cảm giác nghẹt thở;

– Run rẩy;

– Toát mồ hôi;

– Buồn nôn;

– Cảm giác khó chịu trong bụng;

– Chóng mặt.

5.6. Rối loạn lo âu lan tỏa

Rối loạn lo âu lan tỏa có đặc điểm là bệnh nhân luôn cảm thấy lo âu và căng thẳng quá mức hoặc không thực tế về những vấn đề trong cuộc sống.

Bệnh nhân luôn cảm thấy lo sợ như: sợ hết tiền, sợ mình hoặc người thân sắp bị bệnh, bị tai nạn hay gặp chuyện không may.

Ngoài ra bệnh nhân thường có cảm giác căng thẳng, bồn chồn, bất an, run, nhức đầu, dễ mệt mỏi, khó tập trung chú ý, khó ngủ,…

Đa số bệnh nhân rối loạn lo âu lan tỏa thường kết hợp với những rối loạn tâm thần khác. Tỷ lệ mắc bệnh ở nữ giới cao hơn nam giới gấp 2 lần. Thường chỉ có 1/3 trường hợp đi khám chuyên khoa tâm thần, số còn lại điều trị ở các bác sĩ đa khoa, tim mạch,…

5.7. Rối loạn tâm thần do rượu hoặc ma túy

Rối loạn tâm thần do rượu, ma túy là hậu quả của lạm dụng rượu và các chất gây nghiện. Rối loạn tâm thần do rượu, ma túy là hậu quả của lạm dụng rượu và các chất gây nghiện.

Hiện nay, vấn đề này đang ngày càng nổi bật và khó giải quyết. Những người lạm dụng rượu, ma túy hay các chất gây nghiện khác thường không kiểm soát được hành vi, và họ sẽ cần dùng liên tục mỗi ngày với liều lượng ngày càng cao.

Nếu không sử dụng thì những bệnh nhân này thường không thể làm việc bình thường, kèm theo đó là xuất hiện những triệu chứng khác như:

– Do rượu: Mạch nhanh, đổ mồ hôi, run tay, kích động, lo âu và co giật,…

– Do ma túy: Nôn, chảy nước mắt, nước mũi, dựng lông, đau nhức bắp thịt, toát mồ hôi, tiêu chảy, ngáp, giãn đồng tử,…

Khi cho họ sử dụng trở lại rượu hay các chất gây nghiện thì những triệu chứng này sẽ biến mất. Khi thời gian sử dụng lâu, họ có thể mắc thêm nhiều loại rối loạn tâm thần khác như:

– Sa sút tâm thần;

– Rối loạn trí nhớ;

– Loạn thần;

– Rối loạn khí sắc;

– Rối loạn lo âu;

– Rối loạn giấc ngủ.

5.8. Rối loạn phân ly

Rối loạn phân ly trước đây còn được gọi là rối loạn đa nhân cách. Những người mắc rối loạn phân ly sẽ bị rối loạn nghiêm trọng hoặc thay đổi về trí nhớ, ý thức, nhận thức chung về bản thân và môi trường xung quanh. Những rối loạn này thương liên quan đến căng thẳng quá mức, có thể là kết quả của sự kiện chấn thương, tai nạn hay thảm họa.

5.9. Rối loạn tâm trạng

Rối loạn tâm trạng còn được gọi là rối loạn cảm xúc, liên quan đến cảm giác buồn bã kéo dài hoặc những giai đoạn cảm thấy hạnh phúc quá mức hoặc dao động từ hạnh phúc tột độ đến buồn bã cùng cực. Các rối loạn tâm trạng phổ biến nhất là trầm cảm, rối loạn lưỡng cực và rối loạn cyclothymic.

5.10. Rối loạn kiểm soát bốc đồng và nghiện

Những người bị rối loạn kiểm soát bốc đồng không thể chống lại được và thường thực hiện các hành vi có hại cho bản thân hoặc người khác. Chứng cuồng phong, thói ăn cắp vặt, và đánh bài bạc là những ví dụ về chứng rối loạn kiểm soát sự bốc đồng.

Rượu và ma tuý là nguy cơ phổ biến của nghiện. Thông thường, những người mắc chứng rối loạn này trở nên gắn bó với các đối tượng nghiện ngập đến mức họ có thể bỏ qua trách nhiệm và các mối quan hệ khác.

5.11. Rối loạn nhân cách

Những người rối loạn nhân cách có đặc điểm tính cách cực đoan và không linh hoạt, thường gây khó chịu cho chính bản thân hoặc gây ra các vấn đề trong công việc cũng như những mối quan hệ xã hội.

Ngoài ra, lối suy nghĩ và hành vi của người mắc bệnh này thường có hành vi khác biệt so với kỳ vọng của xã hội và cứng nhắc khi tham gia vào các hoạt động bình thường. Ví dụ như rối loạn nhân cách chống đối xã hội, rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế, rối loạn nhân cách hoang tưởng.

6. Điều trị bệnh tâm thần

Nếu người bệnh nhận thấy có bất kỳ dấu hiệu bị tâm thần, hãy đến gặp bác sĩ để được khám, chẩn đoán và điều trị kịp thời. Hầu hết các bệnh tâm thần nhẹ không tự khỏi và nếu không điều trị, bệnh có thể tiến triển trầm trọng hơn theo thời gian.

Bác sĩ chẩn đoán bệnh tâm thần thông qua việc trò chuyện, tư vấn trực tiếp về những triệu chứng bệnh. Bác sĩ sẽ đặt các câu hỏi liên quan đến suy nghĩ, cảm xúc và theo dõi hành vi, tìm nguyên nhân bệnh. Tuy nhiên, trong vài trường hợp người bệnh tâm thần nhẹ liên quan đến tình trạng tuyến giáp. Vì vậy, bác sĩ có thể cần xét nghiệm máu để loại trừ nguyên nhân này.

7. Phòng bệnh tâm thần

Nhìn chung, những triệu chứng tâm thần về cả thể chất và tâm lý sẽ làm ảnh hưởng rất nhiều đến đời sống hàng ngày của người bệnh. Hiện nay, xã hội phát triển một cách nhanh chóng khiến lối sống của mọi người phải thay đổi để thích nghi.

Vì vậy, việc cân bằng cuộc sống hàng ngày để có thể hòa nhịp với lối sống hiện đại là điều thực sự cần thiết. Khi có dấu hiệu bị căng thẳng quá mức hoặc một vài dấu hiệu khác biệt về hành vi và cảm xúc thì cần phải được thăm khám để có thể can thiệp một cách kịp thời.

Tác giả bài viết:
TS. Nguyễn Triệu Vân
Bác sĩ cao cấp, cố vấn chuyên môn của Napharco.

CÔNG TY TNHH DƯỢC PHẨM NAPHARCO
Địa chỉ: Đường D1, Khu công nghiệp Yên Mỹ II, Thị trấn Yên Mỹ, Huyện Yên Mỹ, Tỉnh Hưng Yên
Điện thoại: 02213.766.338
Hotline: 0916.953.559
Mail: napharcopharma.corp@gmail.com