XỬ TRÍ TRẺ BỊ SỐT CAO CO GIẬT

Sốt cao là triệu chứng thường xuyên gặp ở trẻ nhỏ. Khi sốt cao thường có thể dẫn đến co giật. Việc có hiểu biết cơ bản về co giật khi trẻ sốt cao sẽ giúp xử trí đúng và kịp thời, hạn chế các biến chứng cho trẻ.

1. Khái niệm về sốt cao co giật

1.1. Khái quát

Co giật là hệ quả của tình trạng nhiệt độ cơ thể tăng cao (sốt cao) bất thường gây kích thích lên não bộ, không liên quan đến nhiễm trùng thần kinh hoặc bệnh lý có co giật không sốt trước đó, dẫn đến triệu chứng co giật  tứ chi hoặc toàn thân. Trẻ nhỏ trong độ tuổi từ 02 tháng đến 60 tháng là đối tượng có nguy cơ cao bị sốt co giật. Mỗi cơn co giật thường diễn ra trong khoảng 1 đến 2 phút. Tuy vậy, cũng có trường hợp cơn sốt co giật kéo dài đến 15 phút.

1.2. Diễn biến

Khi co giật, nhiệt độ cơ thể của trẻ có xu hướng tăng nhanh, thường thân nhiệt cao hơn 38,5⁰C. Toàn thân  của trẻ lúc này sẽ lên cơn co giật. Khi đó, trẻ bắt đầu co cứng, cơn giật xuất hiện ở cả hai bên tay, hai bên chân, cơ thể trẻ biểu hiện triệu chứng rối loạn trương cơ lực. Ngoài ra, trẻ còn có thể bị sùi bọt mép, hai mắt trợn ngược, trắng dã do đồng tử bị lộn ngược.

Khi cơn co giật kết thúc, trẻ thường rơi vào trạng thái đờ đẫn, phản ứng chậm, buồn ngủ. Những triệu chứng này sẽ diễn ra trong vài tiếng. Diễn biến từ khi khởi phát đến khi kết thúc có thể kéo dài 24 tiếng.

2. Yếu tố nguy cơ và nguyên nhân

2.1. Yếu tố nguy cơ

     Tình trạng sốt co giật ở trẻ em vẫn có xu hướng tái phát. Trong đó, yếu tố làm tăng nguy cơ tái phát có thể do:

• Nhiệt độ cơ thể: Nhiều trẻ bắt đầu co giật khi có nhiệt độ cơ thể 38,5⁰C – 39,5⁰
• Nhiễm trùng: Nhiễm HHV-6 có liên quan đến tăng tỷ lệ sốt cao co giật phức hợp, tỷ lệ tái cơn và trạng thái co giật khi sốt.
• Gen hoặc yếu tố gia đình: Trẻ có anh chị em bị sốt cao co giật thì nguy cơ mắc cũng tăng lên.
• Tiêm chủng: một số loại vacxin dễ làm tăng nguy cơ sốt cao co giật,…

2.2. Nguyên nhân gây sốt co giật ở trẻ

– Nhiễm trùng hô hấp, nhiễm khuẩn tiêu hóa,…

– Cơ thể nhạy cảm với sự tăng thân nhiệt.

2.3. Di chứng

• Trong phần lớn trường hợp, sốt co giật không để lại di chứng nghiêm trọng về thể chất cũng như trí tuệ. Tuy nhiên nếu cơn co giật kéo dài hơn 5 phút, tình trạng sốt cao phức tạp, cha mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế kịp thời để được xử lý.
• Sốt co giật thông thường ở trẻ thường ít gây bại não, trừ trường hợp trẻ đã mắc bệnh lý như viêm não, viêm màng não. Tuy nhiên vẫn có một tỷ lệ nhỏ trẻ bị động kinh sau sốt cao co giật. Vậy để hạn chế rủi ro, cần phải thận trọng theo dõi, thực hiện biện pháp điều trị khẩn cấp để ngăn chặn cơn co giật tiếp diễn, hạn chế di chứng.

3. Triệu chứng co giật do sốt cao

Sốt cao co giật chủ yếu xuất hiện khi thân nhiệt cao đặc biệt từ 39⁰C đến 40⁰C. Tuy nhiên, ngưỡng nhiệt độ gây co giật tùy thuộc vào từng cá thể. Các dấu hiệu co giật bao gồm:

• Mất dần ý thức, có thể ngưng thở.
• Miệng và tứ chi mất cảm giác.
• Khóc thét.
• Nôn ói, nước bọt sùi ra nhiều.
• Hai tay và hai chân co giật.
• Toàn thân cũng lên cơn co giật.
• Thở gấp, nhịp thở rối loạn.
• Trợt mắt, tím môi.
• Tăng trương cơ lực toàn thân.
• Tiểu tiện và đại tiện không tự chủ,…

Tùy thuộc vào mức độ mà co giật do sốt cao có thể chia thành 2 dạng lâm sàng cơ bản: Co giật sốt đơn thuần, co giật sốt phức tạp.

Sốt cao co giật đơn thuần có tiên lượng bệnh tốt. Tuy nhiên, ở trẻ sốt co giật phức tạp có thể cần được đo điện não đồ, chụp cắt lớp não bộ hoặc chọc dò tuỷ sống để tìm kiếm nguyên nhân gây bệnh, đặc biệt nhóm tuổi dưới 6 tháng.

Mỗi cơn co giật có thể diễn ra trong vài giây hoặc vài phút. Trong phần lớn trường hợp, trẻ sẽ trở lại bình thường khi cơn co giật kết thúc. Tuy nhiên nếu cơn co giật kéo dài trên 5 phút, cha mẹ cần theo dõi sát diễn biến co giật, đưa trẻ đến cơ sở y tế kịp thời để được xử lý, tránh biến chứng nguy hiểm hoặc để lại di chứng không mong muốn về sau cho trẻ.

4. Xử trí sốt cao co giật

Khi trẻ lên cơn co giật sẽ mất tự chủ hoàn toàn, dễ cắn vào môi, lưỡi gây chảy máu. Cơn co giật có thể tái phát trong thời gian dài từ vài phút đến vài giờ, do đó, cha mẹ cần quan tâm đến trẻ thường xuyên để xử trí sốt cao co giật, giúp trẻ phòng ngừa những chuyển biến xấu có thể xảy ra.

Cách xử trí sốt cao co giật ở trẻ em:

• Đặt trẻ nằm nghiêng một bên, không để đầu gập xuống để dễ thở.
• Cho trẻ nằm nơi thoáng mát, sạch sẽ.
• Nới lỏng hoặc cởi bỏ bớt quần áo, không đắp chăn cho trẻ.
• Đặt thuốc hạ sốt vào hậu môn trẻ nếu sốt trên 38,5⁰ Tùy vào cân nặng của trẻ mà dùng thuốc hạ sốt với liều thích hợp (thông thường 10 – 15mg/kg/lần).
• Chườm ấm: Nhúng khăn sạch vào nước ấm khoảng 40⁰C, vắt khô để đặt ở nách, háng, sau mang tai trẻ. Thay khăn chườm ấm liên tục để nhiệt độ cơ thể trẻ giảm nhanh. Khăn chườm ấm có tác dụng toả nhiệt nhanh, giúp giảm thân nhiệt của trẻ.
• Đặt khăn mềm hoặc gạc sạch giữa 2 hàm răng để trẻ không cắn vào lưỡi.
• Nhanh chóng đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế gần nhất để cấp cứu.

Những điều không nên làm khi trẻ nhỏ co giật do sốt

Khi trẻ nhỏ co giật do sốt cao, cha mẹ bình tĩnh để có hướng xử trí phù hợp, tuyệt đối không nên làm những điều sau khi trẻ bị co giật do sốt:

• Không cho trẻ uống bất cứ thứ gì (kể cả thuốc) vì rất dễ gây sặc, khó thở.
• Không cố gắng cậy răng trẻ.
• Không dùng sức để kìm lại cơn co giật của trẻ vì có thể làm trẻ bị chấn thương dây chằng, trật khớp, gãy xương,…
• Không cho tay vào miệng trẻ để tránh bị trẻ cắn trúng chảy máu, không đảm bảo vệ sinh.
• Không dùng nước đá chườm hay cồn để lau cho trẻ.

5. Phòng sốt cao co giật

Nếu trẻ từng bị sốt cao kèm co giật sẽ hay tái phát. Điều này tiềm ẩn nguy cơ gây nguy hiểm đến tính mạng của trẻ. Vì vậy, khi trẻ sốt, cha mẹ cần quan tâm đến con nhiều hơn để phòng ngừa và xử trí tốt nhất có thể.

Sau đây là một số cách phòng tránh cơn co giật khi trẻ sốt, cha mẹ cần lưu ý:

• Khi trẻ sốt, cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện khám ngay để tìm ra nguyên nhân và cách phòng tránh nguy cơ co giật.
• Cho trẻ uống nhiều nước hoặc bú nhiều sữa hơn để bù nước bị thất thoát.
• Cho trẻ ăn thức ăn lỏng, dễ tiêu.
• Mặc quần áo mỏng, không đắp chăn kín, không ủ ấm trẻ.
• Đo nhiệt độ cơ thể cho trẻ thường xuyên bằng nhiệt kế.
• Chườm ấm nếu trẻ sốt từ 38,5⁰C trở lên.
• Khi sốt cao lên cơn co giật, cha mẹ đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất cấp cứu kịp thời, tránh những biến chứng nguy hiểm.
• Cho trẻ ăn uống đa dạng thực phẩm, đầy đủ vitamin và khoáng chất. Mẹ cần chuẩn bị thuốc hạ sốt trong nhà để phòng khi trẻ lên cơn sốt sẽ có thuốc hỗ trợ kịp thời.

Tác giả bài viết:
TS. Nguyễn Triệu Vân
Bác sĩ cao cấp, cố vấn chuyên môn của Napharco.

CÔNG TY TNHH DƯỢC PHẨM NAPHARCO
Địa chỉ: Đường D1, Khu công nghiệp Yên Mỹ II, Thị trấn Yên Mỹ, Huyện Yên Mỹ, Tỉnh Hưng Yên
Điện thoại: 02213.766.338
Hotline: 0916.953.559
Mail: napharcopharma.corp@gmail.com