XỬ TRÍ SAY NẮNG, SAY NÓNG

Say nắng, say nóng là hiện tượng tăng thân nhiệt quá mức chịu đựng của cơ thể. Say nắng, say nóng có thể để lại các di chứng nặng nề cho não. Việc xử trí say nắng, say nóng cần được thực hiện sớm, đúng cách giúp hạn chế các biến chứng.

1. Khái niệm say nắng, say nóng

1.1. Say nắng là gì?

Say nắng là tình trạng cơ thể tăng nhiệt độ (thường trên 40⁰C), kết hợp với mất nước, nguyên nhân là do tác động của nắng, nóng hay có kết hợp các hoạt động thể lực quá mức.. Hệ quả là hệ thống điều hòa nhiệt của cơ thể bị mất kiểm soát, gây ra những rối loạn hệ hô hấp, thần kinh, tuần hoàn… Tình trạng say nắng thường đi kèm với say nóng.

1.2. Say nóng là gì?

Say nóng là tình trạng cơ thể tăng nhiệt độ do ảnh hưởng từ nhiệt độ môi trường xung quanh ở mức cao và/hoặc do hoạt động thể lực quá mức, gây ra các biến chứng liên quan đến hệ thần kinh trung ương khiến bộ phận này bị rối loạn và mất kiểm soát.

1.3. Phân biệt say nắng và say nóng

Say nắng và say nóng khác nhau về nguyên nhân, mức độ nguy hiểm và triệu chứng. Say nóng xảy ra do cơ thể làm việc quá sức hoặc môi trường xung quanh quá nóng, gây tăng thân nhiệt nhưng thường nhẹ hơn. Say nắng là tình trạng nghiêm trọng hơn, do tia nắng trực tiếp tác động vào đầu và cổ, làm tổn thương trung tâm điều nhiệt của não, có thể gây sốc nhiệt, hôn mê và nguy hiểm đến tính mạng.

2. Biểu hiện say nắng, say nóng

Khi gặp các điều kiện  thuận lợi như  làm việc trong môi trường nắng, nóng, đi ngoài trời lâu… thì hiện tượng say nắng, say nóng dễ xuất hiện với các biểu hiện như sau:

– Sốt từ 40⁰C trở lên;

– Thay đổi về trạng thái tinh thần hoặc hành vi (như lú lẫn, kích động, mê sảng, nói lắp);

– Chóng mặt và choáng váng;

– Da khô, nóng hoặc tăng tiết mồ hôi;

– Buồn nôn và ói mửa;

– Da ửng đỏ;

– Mạch đập nhanh;

– Yếu cơ hoặc chuột rút;

– Thở nhanh, nông;

– Đau đầu;

– Vô thức;

– Co giật.

3. Nguyên nhân và các yếu tố thuận lợi say nắng, say nóng

3.1. Nguyên nhân

Không uống đủ nước khi thời tiết nắng nóng, không khí lưu thông kém trong nhà, ánh nắng mặt trời chiếu trực tiếp vào nơi ở. Nếu tiếp xúc với ánh nắng quá nhiều có thể làm tăng thêm chỉ số nhiệt cơ thể lên tới 10⁰C. Ngoài ra, sốc nhiệt cũng có mối liên quan với chỉ số nhiệt. Độ ẩm tương đối từ 60% trở lên sẽ gây cản trở sự bay hơi của mồ hôi và khả năng tự làm mát của cơ thể.

3.2. Những yếu tố thuận lợi khác bao gồm:

– Khả năng điều nhiệt, thích nghi kém với nắng nóng ở trẻ em hoặc người già;

– Tập luyện và làm việc quá lâu trong môi trường nắng nóng;

– Mặc trang phục quá dày, không thấm nước, dễ hấp thụ nhiệt…

– Không uống đủ lượng nước cần thiết khi ở trong môi trường quá nóng;

– Sử dụng thuốc có tác dụng phụ làm giảm tiết mồ hôi như lợi tiểu, chẹn beta, kháng histamin…

– Mắc các bệnh lý, rối loạn nội tiết tố, béo phì…

– Người lớn tuổi, người lao động ngoài trời… là đối tượng dễ bị say nóng, say nắng nhất bởi nguy cơ say nắng cũng tăng cao khi chỉ số nhiệt tăng cao. Do đó, cần phải chú ý đến chỉ số nhiệt trong các bản tin dự báo thời tiết, đặc biệt là trong các đợt nắng nóng cao điểm.

4. Các bước xử trí say nắng, say nóng

– Bước 1: Nhanh chóng gọi dịch vụ cấp cứu khẩn cấp 115 hoặc y tế địa phương.

– Bước 2: Trong thời gian chờ xe cấp cứu, di chuyển người bị say nắng đến nơi râm mát.

– Bước 3: Cởi bỏ bớt quần áo không cần thiết.

– Bước 4: Thường xuyên kiểm tra nhiệt độ cơ thể.

– Bước 5: Làm mát cơ thể bằng bất cứ cách nào như: xịt mát cơ thể bằng nước, dùng quạt phun sương; đặt túi nước đá hoặc khăn mát lên vùng cổ, nách và bẹn; cho người say nắng uống nước mát để bù nước (nếu có thể)…

– Bước 6: Đánh giá mức độ tỉnh táo người say nắng (lay gọi, tiếp xúc…).

+ Nếu nạn nhân tỉnh táo thì cho nạn nhân uống bổ sung nước, chất điện giải…

+ Nếu nạn nhân chưa tỉnh táo tiếp tục làm mát cơ thể trong khi chờ xe cấp cứu.

+ Nếu nạn nhân bất tỉnh, không có dấu hiệu tuần hoàn (thở, ho hoặc cử động) thì thực hiện hô hấp nhân tạo.

5. Dự phòng say nắng, say nóng

– Khi phải ra ngoài khi trời nắng nóng, cần che kín cơ thể bằng cách mặc quần áo rộng, nhẹ và sáng màu, đội mũ rộng vành, sử dụng kem chống nắng.

– Uống đầy đủ nước khi trời nắng nóng hoặc phải lao động nặng dưới ánh nắng mặt trời gay gắt. Thường xuyên uống nước dù chưa cảm thấy khát. Có thể ống nước có pha một chút muối hoặc uống dung dịch oresol, nước trái cây, tránh xa nước ngọt có ga, đồ uống năng lượng.

– Không làm việc quá lâu dưới trời nắng hoặc làm việc trong môi trường nóng bức, tránh các hoạt động thể lực quá sức. Nên nghỉ ngơi định kỳ sau khoảng 45 phút hay 1 tiếng làm việc liên tục ở nơi nắng nóng, nghỉ ngơi ở nơi thoáng mát từ 10 – 15 phút.

– Luôn trang bị đầy đủ các thiết bị chống nắng, chống nóng khi lao động, làm việc dưới trời nắng như quần áo bảo hộ lao động, mũ bảo hộ, nón rộng vành, kính râm…

– Làm thoáng mát môi trường làm việc, đặc biệt ở các công xưởng, hầm, lò… rất có ý nghĩa trong việc phòng chống bị say nắng, say nóng.

– Khi vừa đi nắng về, đây là thời điểm cơ thể tiết ra nhiều mồ hôi, nhiệt cơ thể độ cao, nếu tắm ngay sẽ làm thay đổi thân nhiệt đột ngột, rất nguy hiểm, có thể dẫn đến đột quỵ.

– Vào mùa nắng nóng, chúng ta cần uống nhiều nước, ăn các loại thức ăn mát, rau củ quả chứa nhiều kali như: rau đay, mồng tơi, rau má, cà chua…, mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát, dễ thoát mồ hôi.

– Không được để trẻ em hoặc bất kỳ ai trong xe hơi đỗ, tắt máy, trong thời tiết nắng nóng dù chỉ để trong thời gian ngắn, do nhiệt độ trong xe hơi có thể tăng hơn 10⁰C so với nhiệt độ ngoài xe chỉ trong 10 phút.

Tác giả bài viết:
TS. Nguyễn Triệu Vân
Bác sĩ cao cấp, cố vấn chuyên môn của Napharco.

CÔNG TY TNHH DƯỢC PHẨM NAPHARCO
Địa chỉ: Đường D1, Khu công nghiệp Yên Mỹ II, Thị trấn Yên Mỹ, Huyện Yên Mỹ, Tỉnh Hưng Yên
Điện thoại: 02213.766.338
Hotline: 0916.953.559
Mail: napharcopharma.corp@gmail.com